„Uwikłani w przeszłość” to kontynuacja
pozycji „Kalkulować… Polacy na szczytach c.k monarchii”. Formalnie zamknięta
jest w ramach dat granicznych 1918 i 1985. Pierwsza data związana jest z
rozpadem monarchii austro-węgierskiej, a druga - ze śmiercią Alicji
Ankarcrona Badeni Habsburg. Pierwsza część kończy się w 1918 r., a druga
w tym momencie zaczyna.
Autor przedstawia jak nasi przodkowie, budowniczowie niepodległego państwa polskiego, byli
uwikłani w przeszłość. Pokazuje jak rozprawiano się z epoką Franciszka Józefa
I. Jeszcze w II Rzeczypospolitej na południu i południowych wschodzie, portrety
cesarza wisiały w witrynach niektórych sklepów i w mieszkaniach prywatnych. Piąte pokolenie urodzone w niewoli było mniej zżyte z I Rzeczypospolita niż pierwsze.
Ludzie zabiegali codziennie o pracę i pożywienie.Jeżeli ktoś
zajmował stanowisko urzędnicze, troszczył się o swoje awanse. Na ziemiach zaboru austriackiego istniała
powszechna korupcja i protekcja, co nie było odnotowywane w zaborze pruskim. Przez
wiele lat z nostalgią i sentymentalizmem wspominano czasy Franciszka Józefa I. Z
drugiej strony istnieli też ludzie wychowaniw duchu patriotycznym, którzy przekonywali, że sprawa narodowa wymaga
cierpień, biedy i osobistych poświęceń. Autor kreśli konflikt poglądów między
Józefem Piłsudskim, a Romanem Dmowskim, dla którego I Rzeczpospolita nie była
punktem odniesienia i którego zdaniem monarchia habsburska powinna być
zniszczona. Autor wraca do wydarzeń 1914 r., powstania legionów, kryzysie
przysięgowym i niepewnej radości roku 1918. Charakteryzuje zawirowania
gospodarcze i polityczne.
Właściwie w pierwszej części dominuje
polityka, w drugiej mamy do czynienia raczej z biografiami. Na kartach książki spotkać
można znane i mniej znane nazwiska: Michała Bobrzyńskiego, Józefa Piłsudskiego,
Romana Dmowskiego, Leona Bilińskiego, Wincentego Witosa, Agenora Marię Gołuchowskiego,
Leona hr. Pinińskiego, Ludwika Ćwiklińskiego, Stanisława Starzewskiego, Alicję Ludwikową
Badeniową, późniejszą Karolową Habsburg.
Książka składa się z rozdziałów, a te z
kolei z podrozdziałów. Oparta jest na dokumentach z epoki takich jak:
wspomnienia, diariusze, korespondencje, zapiski, pamiętniki, czasopisma oraz
relacjach ustnych, bowiem autor przeprowadził w toku badań liczne rozmowy. Mamy tu też odwołania do książek i artykułów z epoki lub też współczesnych nam opracowań. W pozycji można znaleźć zbiór
archiwalnych fotografii oraz wybór
bibliografii, spis ilustracji, indeks osób. Podobnie jak pierwszą cześć, tak i drugą czyta się z przyjemnością.
Waldemar Łazuga, "Uwikłani w przeszłość",
wydawnictwo Zysk i S-ka, wydanie 2023, okładka twarda, stron 500.